કિશોરાવસ્થા વિશે અગત્યની બાબતો જે જણાવી ખૂબ જરુરી છે.

કિશોરાવસ્થા

કિશોરાવસ્થાની સમજ

કિશોરાવસ્થા આપણે જાણીએ છીએ કે વૃદ્ધિ એ કુદરતી પ્રક્રિયા છે . 

‘ વૃદ્ધિ એ તમામ સજીવોની લાક્ષણિકતા છે .' 

બાળપણથી પુખ્તાવસ્થા સુધી વૃદ્ધિ અને વિકાસનો , આનંદ અને પડકારોથી ભરેલો સમયગાળો કિશોરાવસ્થા તરીકે ઓળખાય છે . 

આ વિભાગ કિશોરાવસ્થાના સમયગાળાને લગતા મુખ્ય પાસાઓ અને મુદ્દાઓ સાથે સંબંધિત છે . 

કિશોરવસ્થાનો સમયગાળો તરુણાવસ્થાની શરૂઆત સાથે શરૂ થાય છે , જે દરમિયાન ચોક્કસ હોર્મોન્સ ( અંતઃસ્ત્રાવ ) સક્રિય થાય છે . 

તે સેકસ હોર્મોન્સ ( જાતિય અંતઃસ્ત્રાવો ) ના સ્ત્રાવમાં થતો વધારો છે . ( પુરુષોમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન જ્યારે સ્ત્રીઓમાં ઈસ્ટ્રોજન અને પ્રોજેસ્ટેરોન ) 

તરુણાવસ્થા લગભગ 10 વર્ષની ઉંમરે કિશોરાવસ્થામાં ભળી જાય છે અને કિશોરાવસ્થા સામાન્ય રીતે 19 વર્ષની ઉંમર સુધી ચાલે છે . 

આ તબક્કા દરમિયાન નોંધપાત્ર શારીરિક અને માનસિક ફેરફારો થાય છે . 

જો કે , તમે અગાઉના વર્ગોમાં પહેલેથી જ શીખ્યા છો તેમ , આ ફેરફારોનો સમય દરેક વ્યક્તિ સાથે બદલાય 

કિશોરાવસ્થાની વિશેષતાઓ

કિશોરાવસ્થાની બે વિશેષતાઓ છે . 

( 1 ) શારીરિક વૃદ્ધિમાં ઉછાળો:-જેમાં વ્યક્તિનો શારીરિક દેખાવ ધીમે - ધીમે અલગ બને છે અને આવું હાડપિંજરની પેશીઓ ( હાડકાં અને કોમલાસ્થિ ) , સ્નાયુ પેશીઓ તથા ગ્રંથી યુક્ત પેશીઓના વિકાસમાં ઝડપી ફેરફારને લીધે થાય છે . 

ઉદાહરણ તરીકે છોકરીઓમાં ઈસ્ટ્રોજન હોર્મોન ઉત્પન્ન થવાના કારણે સ્તનનો વિકાસ થવાનું શરૂ થાય છે . છોકરાઓમાં અવાજમાં થતો ફેરફાર એકદમ નોંધપાત્ર છે . 

( 2 ) તરુણાવસ્થાની શરૂઆત અને પુખ્તાવસ્થા વચ્ચેના સમયગાળામાં કિશોર - યુવાનોમાં વૃદ્ધિનો ઉછાળો થાય છે . 

જેમ કે તમે જાતે અનુભવ કર્યો હશે , કિશોરાવસ્થા દરમિયાન શારીરિક ફેરફારો ઝડપથી થાય છે તથા કિશોરોના શરીરના કદ અને આકારમાં ફેરફાર થાય છે . 

અચાનક એવું લાગવા માંડે છે કે બાળક એકાએક યુવાન – વયસ્ક બની ગયું છે - આ ને વૃદ્ધિનો ઉછાળો કહેવામાં આવે છે જે નીચેના મુદ્દા દ્વારા બતાવવામાં આવે છે .

પુરુષો અને સ્ત્રીઓની શારીરિક રચનામાં , કદમાં તફાવત ગૌણ જાતિય લક્ષણોનો વિકાસ જનનાંગોની પરિપક્વતા તરફનો વિકાસ વિજાતીય પાત્ર પ્રત્યે આકર્ષણ અને સામાજિક વર્તનની પરિપક્વતાનો વિકાસ કિશોરાવસ્થા દરમિયાન મનોસામાજિક ફેરફારો .

કિશોરાવસ્થામા અગત્યની બાબતો

કિશોરાવસ્થા દરમિયાન વિકાસ પામતા બધા બાળકોમાં ફેરફારો એકજ ઉંમરે શરૂ થતા નથી . 

જો કે કેટલાક અપવાદોને બાદ કરતાં , બધી જ માનવ સંસ્કૃતિમાં વૃદ્ધિ , વિકાસ અને પરિપક્વતાની વયને સંબંધિત પ્રક્રિયાઓ મોટા ભાગે સમાન હોય છે . 

હકીકતમાં માનવીનો વૃદ્ધિ અને વિકાસ એ અનુવંશિકતા અને વાતાવરણના સંયોજનનું પરિણામ છે . 

દા.ત. આર્થિક રીતે પછાત પરિવારોમાં કુપોષણને કારણે કુટુંબના સભ્યોનો વિકાસ અટકી જાય છે . જો કે આર્થિક રીતે સદ્ધર કુટુંબોમાં પણ , સભ્યો પોષક આહાર લેતા નથી .

વૃદ્ધિ એ મનો - સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક પરિબળોથી પણ અસર પામે છે મનોસામાજિક ફેરફારો એટલે વિચારો , મિજાજ , આકર્ષણ તથા મિત્રતામાં થતા ફેરફારો . 

‘ સામાજિક ' શબ્દ એ ‘ સમાજ ’ શબ્દ સાથે સંકળાયેલો છે જેમાં કિશોરાવસ્થાને લગતા વિવિધ મુદ્દાઓ અને ચિંતાઓ જેમ કે વૃદ્ધિ અને વિકાસ , આત્મ - દર્શન , ચિંતા અને હતાશા , પોષણની જરૂરિયાતો અને આત્મસન્માન તથા કોઈપણ જાતની સતામણી વગેરેની યોગ્ય સમજણ અને આત્મવિશ્વાસ સાથે ઉછરે છે . 

આ બધા મુદ્દાઓ સમજવાથી જાતિય બાબતો અને તંદુરસ્ત સંબંધો વિકસાવવા માટેનાં સકારાત્મક વલણ વિકસાવવામાં મદદ મળે છે .