વિઘટન પ્રક્રિયાઓને સંયોગીકરણ પ્રક્રિયાઓની વિરુદ્ધ પ્રક્રિયા શા માટે કહેવાય છે ? આ પ્રક્રિયાઓ માટેનાં સમીકરણો લખો.

 

Q: વિઘટન પ્રક્રિયાઓને સંયોગીકરણ પ્રક્રિયાઓની વિરુદ્ધ પ્રક્રિયા શા માટે કહેવાય છે ? આ પ્રક્રિયાઓ માટેનાં સમીકરણો લખો.

Ans: વિઘટન પ્રક્રિયાઓને સંયોજન પ્રક્રિયાઓની વિરુદ્ધ પ્રક્રિયાઓ કહેવામાં આવે છે કારણ કે તેમાં સંયોજનના તેના વ્યક્તિગત ઘટકોમાં ભંગાણનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે સંયોજન પ્રક્રિયાઓમાં તેના  ઘટકોમાંથી સંયોજનના સંશ્લેષણનો સમાવેશ થાય છે.  આ બે પ્રક્રિયાઓ અનિવાર્યપણે એકબીજાની વિરુદ્ધ છે, કારણ કે એક પ્રક્રિયામાં સંયોજનને તેના ઘટકોમાં વિભાજિત કરવાનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે બીજી પ્રક્રિયામાં નવા સંયોજન બનાવવા માટે વ્યક્તિગત તત્વો અથવા સંયોજનોના સંયોજનનો સમાવેશ થાય છે.

આ પ્રક્રિયાઓ માટેના સમીકરણોને ઉદાહરણો સાથે સમજાવી શકાય છે:

 વિઘટન પ્રક્રિયા:

જ્યારે સંયોજન તેના વ્યક્તિગત ઘટકોમાં વિભાજિત થાય છે, ત્યારે તેને વિઘટન પ્રક્રિયા કહેવામાં આવે છે.  વિઘટન પ્રતિક્રિયાનું એક ઉદાહરણ પાણી અને ઓક્સિજન ગેસમાં હાઇડ્રોજન પેરોક્સાઇડનું વિભાજન છે:

 2 H2O2 → 2 H2O + O2

 બીજું ઉદાહરણ કેલ્શિયમ કાર્બોનેટનું કેલ્શિયમ ઓક્સાઇડ અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડમાં વિઘટન છે:

 CaCO3 → CaO + CO2

 સંયોગીકરણ પ્રક્રિયા:

 જ્યારે બે અથવા વધુ પદાર્થો એક સંયોજન બનાવવા માટે પ્રતિક્રિયા આપે છે, ત્યારે તેને સંયોજન પ્રક્રિયા કહેવામાં આવે છે.  સંયોજન પ્રતિક્રિયાનું એક ઉદાહરણ સોડિયમ ક્લોરાઇડ બનાવવા માટે સોડિયમ અને ક્લોરિનની પ્રતિક્રિયા છે:

 2 Na + Cl2 → 2 NaCl

 બીજું ઉદાહરણ એ છે કે પાણીની રચના માટે હાઇડ્રોજન અને ઓક્સિજનની પ્રતિક્રિયા:

 2 H2 + O2 → 2 H2O